Ik zou nog een blog schrijven over praten over “dood” met kinderen. We kwamen op dit onderwerp door de het nadenken over dingen om te doen tijdens het vieren van Samhain, Allerzielen, … . Hierover kan je reeds al een blogje terugvinden!
De bedoeling was om dit een tijdje eerder al te plaatsen, maar door zelf heel erg ziek te zijn ben ik er helaas niet toe gekomen.

Om te beginnen, waarom zou je eigenlijk met kinderen praten over de dood?

Het hele eenvoudige antwoord dat ik daarop kan geven is: ‘omdat het bij het leven hoort.’ Velen zullen het niet met mij eens zijn dat ik de kinderen ook hier graag bij betrek, en vooral dat ik het er met hen over hem zonder dat er iemand recent is overleden. Maar de waarheid is dat de dood overal om ons heen is.

Huisdieren of grootouders die overlijden hebben de kinderen allemaal al eens van dichtbij of veraf meegemaakt. Als het niet in hun eigen situatie is, dan hoorden ze het wel van vriendjes of in de klas. Daarnaast wordt ook de actualiteit overspoeld door onderwerpen waar vaak overlijdens bij komen kijken. Denk aan de pandemie die eindelijk niet meer het journaal domineert, de oorlog in Oekraïne of de vele verkeersongevallen. Dat zijn voor mij meer dan genoeg redenen om met kinderen te praten over dood.

En stel dat je kind nog nooit een van deze dingen is tegengekomen – wat een geluk, dat wens ik iedereen toe – dan nog vind ik het een heel belangrijk onderwerp. Als kinderen hierover leren nadenken en praten, begrijpen wat erbij komt kijken, ben ik ervan overtuigd dat ze er op een betere manier mee leren omgaan dan wanneer ze er altijd krampachtig van worden weggehouden.

Natuurlijk wil ik meegeven dat ik geen psycholoog ben, geen opleiding heb gehad in dit onderwerp, maar wel ben ik mama van drie kinderen waarbij het onderwerp dood al meerdere keren aan bod kwam. Ook ben ik bijna afgestudeerd als juf en heb dus wel wat achtergrond in gespreken voeren met kinderen.

• Haal het onderwerp aan

Zodra de situatie zich voordoet, is het zinvol om een klein gesprekje te voeren met je kind. Dat kan zijn tijdens een wandeling wanneer er een dood diertje langs de weg ligt, of wanneer je met insecten speelt en er per ongeluk eentje geplet wordt. Of eventueel bij het kiezen van nieuwe boekjes in de bibliotheek wanneer je een boekje met het thema overlijden tegenkomt. Er zijn ook genoeg kinderen die zelf vragen hebben over dood, als ze er iemand over hebben horen praten bijvoorbeeld.

In dit gesprekje kan je vragen wat je kindje denkt dat dood betekent. Of je kan de vragen die je krijgt terug stellen. ‘Hoe denk jij dat het eruit ziet als je dood bent’ of ‘denk je zelf dat de hemel bestaat’.

• Angst

Angst voorkomen is een van de hoofdredenen voor mij om te praten over de dood. Door het gesprek aan te gaan zoals ik hierboven zei, kan je die angst voor een stuk voor zijn.

Het is belangrijk dat je een aantal dingen goed kadert. Doodgaan van ziekte bestaat, maar niet iedereen die ziek is gaat dood. Van een verkoudheid zal je kind normaal niet overlijden, maar grote ziektes kunnen daar wel voor zorgen.

Wat ik zelf ook heel belangrijk vind om te vermelden is dat je beter niet zegt dat iemand die overleden is voor altijd slaapt. Dat kan kinderen angst geven om zelf te gaan slapen, of mama en papa te zien slapen. Want wat als ze nooit meer wakker worden?

En nog een tip die ik las tijdens het schrijven hiervan: noem het ook niet iemand verliezen. Want spullen die je verliest kan je altijd nog terugvinden? En overleden mensen komen niet meer fysiek terug naar ons. Al je kan je ze altijd vinden in je hart.

Wanneer je in de nabije omgeving geconfronteerd wordt met een overlijden, ben ik ook van mening dat het voor kinderen goed is om afscheid te nemen. Zeker als de overledene voor hen een zeer bekend persoon was. Ik zou ze dan zeker ook meenemen naar de begroeting, begrafenis, … . Zo leren ze dat het ok is, dat het verdriet er mag zijn maar ook dat er helemaal niets eng is aan overleden zijn. Uiteraard ken je hier je kind het best in en maak je die beslissing zelf. Dit is wat ons idee is.

• Emoties

Bij overlijden komen heel grote emoties. Verdriet, verwarring, boosheid, … . En dat is helemaal normaal. Het is belangrijk om mee te geven dat die emoties er kunnen zijn, maar vooral ook dat ze er mogen zijn! Ik geef even een voorbeeld.

Zelf was ik bijvoorbeeld heel erg verdrietig toen ons eendje overleed. Eenden zijn altijd dieren geweest die me nauw aan het hart lagen, en het verliezen van Peking deed me heel veel pijn. Dit verdriet heb ik nooit weggestoken. De kinderen mogen gerust zien dat ook mama het moeilijk heeft.

Er kwamen veel vragen. ‘Waarom huil je’ en ‘komt Peking nog terug’ waren er daar twee van. Ik legde hen uit dat ik het heel erg vond dat Peking dood was (echt benoemen, en niet een verhaal verzinnen over op vakantie gaan of dergelijke). Daardoor kwam hij dus ook nooit meer terug en dat is verdrietig. Het is ok dat ik verdrietig ben, en de tranen helpen mij om mijn verdriet er te laten zijn.

Daarna kreeg ik veel knuffels, en lazen we een boekje. De kinderen besloten dat we een plekje moesten maken voor Peking, om aan hem te kunnen denken als we dat wilden. Daarvoor kochten we een knuffeldier, een loopeend zoals Peking was en richten we een rustig plekje in. Wie wilde kon dan met Peking-knuffel gaan zitten om even na te denken.

Intussen zijn we een hele tijd verder. Het hoekje is niet meer speciaal ingericht, maar onze eendenknuffel wordt wel nog regelmatig gepakt. Dan vertellen de kinderen over Peking en dat het jammer is dat hij er niet meer is. Maar dat ze altijd nog aan hem kunnen denken en dat hij in hun hart woont.

• Boekentips

Ik liet hierboven al vallen dat we een boekje lazen bij het overlijden van Peking. Dat vind ik algemeen een heel fijne manier om ergens mee om te gaan, maar zeker bij dit thema heel toegankelijk. Er zijn enorm veel mooie prentenboeken op de markt, voor alle leeftijden.

• Kikker en het Vogeltje
• Lieve Oma Pluis
• Een boom vol herinneringen
• Ik had je nog zoveel willen zeggen
• Ik wil je nooit vergeten
• Als verdriet op bezoek komt
• Rode touwen

De boekjes rond het thema overlijden staan altijd in de boekenkast van de kinderen. Soms hebben ze er behoefte aan om er zo eentje te lezen. Soms worden ze maandenlang niet aangeraakt. En soms vinden ze het gewoon een mooi verhaal zonder meer. En dat is helemaal ok. Door het altijd aan te bieden weten ze dat het altijd mogelijk is om het onderwerp aan te halen, maar vooral weten ze dat het bij het leven hoort.

• Herdenkingshoekje

Een mooi idee is om in huis een hoekje te maken om samen stil te staan bij een overledene. Dit hoeft er niet het hele jaar door te staan, maar dat kan wel. Hoe je dit inricht bepaal je natuurlijk helemaal zelf! Ik deel even ons eigen hoekje.

(Lees verder onder de foto)

Bij ons staat dit er op deze manier enkel rond deze tijd van het jaar. Verder vind je wel altijd foto’s in huis, en hebben we een plek waar we rouwkaartjes bewaren. Je vind foto’s en rouwkaartjes van overledenen. De urnen van onze huisdiertjes staan erbij. Enkele boekjes om te lezen samen met de kinderen (of ze bladeren er alleen in).

Maar je ziet ook speelgoed en lekkere dingen. Het paard staat er omdat mijn tante hier een heel grote affiniteit mee had bijvoorbeeld. En mijn grootvader at enorm graag Ferrero Rocher. Zo kunnen we aan de kinderen op heel speelse manier de leuke herinneringen meegeven. En ook voor onszelf is dit heel fijn.

Het hoekje is ook dynamisch. Zo is er na het nemen van deze foto nog een andere foto van mijn grootouders gekomen, een foto van mijn tante bij geplaatst, onze Peking eend knuffel erbij gelegd, plantjes en kastanjes voor mijn opa bij gelegd, … Het kaarsje branden we enkel als we erbij zijn, de aanstekers liggen ver buiten het bereik van de kinderen.

Praten jullie wel eens met kinderen over “dood”?

Liefs,
Dorien

Wist je dat je via mijn facebookpagina elke keer kan volgen of er een nieuwe blogpost online staat? En kleine updates van lieve dochters Emmelie en Lena en zoonlief Pieter kan je daar ook zien! Neem snel een kijkje, klik hier om er naartoe te gaan. Ook volg je ons op Instagram onder @mama.met.sokjes.van.geitenwol ! Zie ik je daar?