Het is bijna zover! Sinterklaas loopt al even rond in het land, maar op 6 december vieren we dan echt zijn verjaardag. De kinderen kijken er al lang reikhalzend naar uit en zetten regelmatig ook hun schoen. Maar Sinterklaas, daar gaat toch een enorm verhaal aan vooraf. (En geloof me, het is bijna een boekwerk geworden.)

1. Geloven

Om te beginnen wil ik zeggen dat we onze kinderen niet laten geloven in Sinterklaas. Daar hebben we verschillende redenen voor. Zo willen we niet liegen tegen de kinderen, en dit is nogal een grote leugen die de hele omgeving samen in stand houdt. Ook teleurstellingen van dit formaat willen we hen besparen wanneer ze het ‘geheim’ zouden ontdekken. Begrijp me niet verkeerd, teleurstellingen horen bij het leven. En daar moeten ze zeker mee leren omgaan. Maar niet met teleurstellingen door een verhaal dat we hen doelbewust hebben voorgehouden met de wetenschap dat heel veel kinderen toch minstens een paar tranen laten als ze het ontdekken.

Maar ook willen we dat Sinterklaas over veel meer gaat dan pakjes krijgen van een man die ze niet kennen. Het hele jaar zijn we alleen maar bezig met de kinderen waarschuwen als ze alleen buitenspelen, dat ze niet zomaar iets mogen aannemen van iemand die ze niet kennen, en al helemaal niet mogen meegaan. En nu opeens komt er een onbekende man hen niet alleen van alles geven, maar komt die ook nog eens het huis binnen midden in de nacht? Dat willen we hen niet aanleren. Net zoals we niet willen dreigen met het niet krijgen van cadeautjes als ze niet flink zijn. Of met het idee dat Sinterklaas en zijn pieten alles zien wat ze doen, en op basis daarvan een beslissing maken over de hoeveelheid pakjes of net de straffen die ze kunnen geven (in de zak, de roe, …). Gelukkig zijn een aantal van deze dingen niet meer van deze tijd.

Tenslotte is het feest van Sinterklaas er ook eentje waarbij de boodschap van spelende kinderen voorop moet staan. Ieder kind moet kind kunnen zijn, zonder uitzondering. Allemaal gelijk. Voor ons draait het feest dus niet rond zo veel mogelijk pakjes en een afgeladen tafel. Elke dag schoen zetten. Pakjes in de schoen. We houden zeker maat. En niet alles wat de kinderen krijgen is nieuw. Zowel overconsumptie als budget spelen daar een rol in. We kunnen het gewoon niet betalen om massa’s dure cadeaus te geven. Dat weten de kinderen ook. Dus kiezen ze bewust wat ze wel en niet willen.

Maar die originele boodschap van spelen vinden we dus ook gewoon heel belangrijk. Met een zee aan speelgoed, spelen kinderen niet. (En dat zeg ik met een speelkamer vol genoeg om 3 kinderdagverblijven en een paar kleuterklassen te bevoorraden.) We kiezen om die reden voor speelgoedrotatie, zodat er geen overaanbod tegelijk is. En ook leren onze kinderen spelen zonder speelgoed, zich vervelen en met ‘niets’ toch ‘iets’ maken. Het bos in gaan, en daar een hele dag zich vermaken, met enkel een laken en een touw en verder dingen die ze vinden. We geven ze dus vooral veel kwali-tijd. Want ook al hebben we geen massa aan geld, we hebben wel tijd voor elkaar en tijd voor spelen. Ze kunnen kind zijn in alle facetten van het woord. En dat telt.

• Nicolaas van Myra

De heilige Sint-Nicolaas is afkomstig uit een klein plaatsje in Turkije. Later werd hij Bisschop van Myra, nog steeds in Turkije. Hij overleed op 6 december, een datum die voor iedereen wel bekend is. Nicolaas is de naam die hij aannam toen hij bisschop werd. Toentertijd werd er Grieks gesproken in het huidige Turkije. Daar heeft hij zijn naam van afgeleid (Nike = winnen en Laos = volk). Hij wilde er zijn voor het (arme) volk. Maar wat was er nu zo bijzonder aan deze man?

Een van de verhalen die ik als kind regelmatig te horen kreeg, is dat van het kind in het kokende water. Vroeger werd er een vuur onder het bad gemaakt om het water op te warmen. Een moeder zette haar jonge kind in het water maar werd even weggeroepen. Totaal afgeleid vergat ze dat haar kleintje in het water boven het vuur zat – en dat de temperatuur maar bleef stijgen. Toen ze terugkeerde kookte het water, maar tot haar verrassing trof ze haar kindje vrolijk spelend aan in het water. Nicolaas had ervoor gezorgd dat dit mogelijk was.
(Dit verhaal wordt verteld als een van de mirakels van Nicolaas, dit letterlijk geloven is iets waar ik heel veel moeite mee heb, maar ik vind het wel gewoon een mooi verhaal.)

Een ander verhaal, dat ik echt prachtig vind, is dat van de 3 dochters. In een arm gezin werden 3 meisjes geboren. Een ramp voor arme gezinnen vroeger. De ouders van de meisjes werden namelijk geacht om een bruidsschat te betalen voor het huwelijk. Dat was in dit gezin niet mogelijk. De vader van de meisjes vond als enige uitweg dat de meisjes de prostitutie in moesten. Zo konden ze zelf geld verdienen. Nicolaas zou diep in de nacht door het open raam 3 zakjes met goud naar binnen hebben gegooid. Het verhaal wil dat deze toevallig in de schoenen van de meisjes terechtkwamen. Zo bleef hun een leven in de prostitutie bespaard en hadden ze alle drie de schat om te kunnen trouwen. Herken je er de gebruiken in die we nu nog kennen? Het schoen zetten, het strooigoed?

Zo zijn er nog veel verhalen te vertellen, maar voor nu laat ik het bij deze voorbeelden. Wat er ook heel bijzonder was aan Nicolaas, was dat hij niet in het spotlicht wilde staan. Hij redde het kindje in bad, maar was ook weer weg toen de moeder thuiskwam. Hij gooide de zakjes met goud ’s nachts door het raam naar binnen, zodat niemand wist dat het van hem kwam. Nicolaas wilde dat alle kinderen een zorgeloos leven konden leiden, hij deed het echt voor een ander en niet voor zichzelf. Zoals ik hierboven dus ook al vertelde.

• Piet

We hebben al heel veel woorden vuil gemaakt aan zwarte, roet en regenboogpieten. Zelf begrijp ik alle beweegredenen en heb ik er geen enkele moeite mee om roetpieten te zien rondlopen ondanks de pieten waar ik zelf mee ben opgegroeid. Wij kregen trouwens zelf al het verhaal mee dat ze zwart waren van de schoorstenen, daarom zat dat ook alleen op hun gezichten. (Iets te vaak witte ruggen of handschoenen die wat huid toonden gezien denk ik.)

Maar er zijn wel degelijk veel verhalen die de oorsprong van de pieten aanduiden. Eentje daarvan is die van de Ethiopische slaaf die Sint-Nicolaas ooit vrijkocht. Deze man heette Piter. Een andere mogelijke herkomst is die van het idee dat Nicolaas uit Spanje komt. Daar waren veel zwarte slaven in dienst. Ook de piste van de schoorsteenvegers uit Italië is een mogelijkheid. Die mannen waren altijd vuil van het roet. Bovendien hadden ze een roe bij zich (voor het schoonmaken). En men was ook niet zo heel precies, Italië en Spanje leek wel een pot nat. Dus dat leek logisch dat dat de helpers van Sinterklaas moesten zijn. Er is nog een oorsprong van de pieten, maar die leg ik uit bij het verhaal van Wodan en Odin.

• Wodan en Odin

Intussen heb ik al een heleboel verteld over Sinterklaas en de bisschop Nicolaas van Myra. Maar bovenaan lees je ook Wodan. Wat heeft die in hemelsnaam te maken met dit verhaal? Nu moet ik eerlijk toegeven dat dit ook voor mij een redelijk nieuwe link is. Een klasgenoot vertelde me dat zij met haar kinderen Wodan viert en niet Sinterklaas. Ze gaf me er een korte uitleg over, en toen ging ik zelf verder op onderzoek uit. En ja, wat een mooi verhaal ook weer!

Wodan is de oppergod van de Germaanse Goden. Hij wordt ook wel Odin genoemd, vooral in Scandinavië. Al zijn er mensen die de twee naast elkaar zien.

Op 6 december werd door de Germanen het Wodanfeest gevierd. Wodan was een wilde jager. Hij voerde een leger van dolende zielen aan. Tijdens de winternachten hoorden de mensen deze dolende zielen door de enorme wind door de bomen waaien. Ze hadden enorm ontzag voor de Godheid die zo dichtbij kwam.

Van Wodan (en Odin) wordt gezegd dat hij een heel bijzonder paard heeft. Een paard met 8 benen, Sleipnir, waarop hij door de hemel kan rijden. Hier maak ik al de eerste vergelijking met Sinterklaas, die met zijn paard over de daken rijdt. Ook worden Wodan en Odin vaak afgebeeld met een lange (vaak witte) baard. Zo eentje waar we ook Sinterklaas aan kunnen herkennen!

In het polytheïsme worden goden vaak aan een of een paar specifieke dingen toegeschreven. Zo ook Wodan en Odin:

Wodan is de god van de wijsheid. Hij wordt vaak afgebeeld met een boek. Dat kunnen we ook terugvinden bij Sinterklaas, die een groot boek met zich meedraagt om te zien wat kinderen allemaal hebben uitgespookt het afgelopen jaar, en wat ze op hun verlanglijstje hebben staan.

Een ander attribuut van Wodan was zijn lans Gungnir, die de bliksem bracht. Een andere bron spreekt dan weer van een staf met een slangenkop. De gouden staf van Sinterklaas doet me aan beide versies toch enorm denken, jou niet?

Odin is de god van de dichtkunst. Vooral bij onze noorderburen zijn gedichten een vast element bij het vieren van Sinterklaas. Zodra de kinderen niet meer geloven schrijven ze voor elkaar een gedicht (en knutselen er een surprise bij voor elkaar). Dat vind ik een heel erg leuk gebruik!

Ik zou ook nog wat over de oorsprong van de pieten vertellen. Wodan en Odin worden afgebeeld met 2 raven. Huginn en Muninn zijn de raven die rondvliegen en komen vertellen wat de mensen op aarde allemaal doen. De spiekpietjes die veel kinderen kennen, lijken hier wel rechtstreeks van te zijn afgeleid!

Er zijn nog veel meer verhalen te vertellen over de gelijkenissen (en verschillen) tussen Sinterklaas, Wodan en Odin. Misschien lijst ik die een andere keer nog wel op. Ik vind het in elk geval heerlijk om ze te lezen en door te vertellen.

• Zielig

Ik kom nog even terug op het feit dat mijn kinderen niet geloven in Sinterklaas. Ik krijg zo vaak te horen dat het zielig is voor hen. Dat ik hen de magie van het Sinterklaasfeest afneem. Daar wil ik heel graag een antwoord op geven. Pieter en Lena kennen het verhaal van Sinterklaas. Ze weten dat hij een bisschop was (het verhaal over meisjes in de prostitutie laten we nog even een paar jaar liggen, dat begrijp je wel) en dat hij vooral wilde dat kinderen konden spelen. Ze weten dat hij dood is, maar dat hij zo bijzonder was dat we nu nog steeds vieren wie hij was. Dat doen we op zijn sterfdag, want zo worden heiligen herdacht. Maar dat klinkt niet zo leuk als verjaardag, dus dat hebben we voor dit feest even anders genoemd.

Ze vinden het een heel erg mooi idee dat ‘de hele wereld’ (in hun beleving is België en Nederland al de hele wereld) een groot toneel speelt om dat verhaal na te bootsen. Ze vinden het dan ook prachtig om naar Sinterklaas te gaan (dat doen we één keer elk jaar) en daar een verlanglijstje aan af te geven. Ook weten ze heel goed dat ze niet mogen verklappen aan andere kinderen dat het een toneel is. Pieter zei zelf: “als je naar het toneel gaat mag je ook niet roepen dat ze maar alsof doen”. En daar slaat hij de nagel mee op de kop.

En als afsluiter: De magie is er toch echt hoor. Zodra ze een (hulp)Sint zien, is dat zo ontzagwekkend, dat ze toch echt meegaan in het verhaal. Ze stellen vragen aan de pieten over hun avonturen (en dan volgen ze geen Sinterklaasjournaal of dergelijken he!) en zijn helemaal onder de indruk. Het gaat zelfs zover dat Lena (5) zelf ’s avonds de schoentjes mocht vullen – dat doen ze om de beurt – en ’s ochtends helemaal verrast was dat ‘Sinterklaas’ was langs geweest. Het duurde even voor haar frank viel. Zoals je ziet, helemaal niets zielig aan!

Er zijn naast de verhalen die ik hier heb op genoemd nog meer ontstaansverhalen voor Sinterklaas. Hier zijn boeken vol over geschreven, dus ik ga er helaas niet komen in een kleine, simpele blog. Maar als het onderwerp je aanspreekt, is er dus nog veel meer te vinden!

Dan rest mij nu enkel nog te vragen: hoe vieren jullie Sinterklaas?

Liefs,

Dorien

Wist je dat je via mijn facebookpagina elke keer kan volgen of er een nieuwe blogpost online staat? En kleine updates van lieve dochters Emmelie en Lena en zoonlief Pieter kan je daar ook zien! Neem snel een kijkje, klik hier om er naartoe te gaan. Ook volg je ons op Instagram onder @mama.met.sokjes.van.geitenwol ! Zie ik je daar?